Spermin cinsel ilişki dışında bir yolla vajina, rahim veya yumurta kanalına verilmesine aşılama, bu spermlerin laboratuvar ortamında yumurta veya yumurtaları döllemesi ve oluşan embriyonun rahim içine verilmesi işlemine genel olarak halk arasında tüp bebek denir. Eğer bu işlemler için kullanılan sperm hastanın partneri dışındaki bir erkekten alınarak yapılırsa buna sperm donasyonu adı verilir. Erkek kısırlığının tedavisi için uzun yıllardır kullanılmaktadır. Sperm bankasından donör spermi alınarak gerçekleştirilen gebelik uygulamasıdır.
Sperm Bankaları
Sperm bankaları sağlıklı ve herhangi bir kalıtsal hastalığa sahip olmayan 18-40 yaş aralığındaki kişileri donör olarak seçer. İşlem öncesi donörlerin hepsine mutlaka yapılması gereken bazı işlemler vardır.
- Sperm bağışçıları ile anlaşma yapılır. Kimliklerinin kesinlikle gizli tutulacağı garanti edilir. Bağışçılarda ileride yaşayacakları sağlık sorunlarını bildirmek ve kayıtlarında güncelleme yapma sorumlulukları vardır.
- Bağışçılar genel bir muayeneden geçirilir ve tüm fiziksel özellikleri kaydedilir. Kan grubu ve Rh dahil tüm rutin testleri yapılır.
- Enfeksiyon hastalıkları paneli istenir. Bu panelde HIV, Hepatit B, Hepatit C, Treponema pallidum, klamidya enfeksiyonları, Neisseria gonore, İnsan T-lenfotropik virüsü tip I ve II ve Sitomegalovirüs vardır. İşlemden 180 gün sonra bu testler donörde tekrar yapılır. Negatif gelirse ancak o zaman bu spermlerin kullanılmasına izin verilir.
- Genetik test yapılır. Fakat bazı sperm bankaları sadece yüksek risk grubu donörlere genetik test uygular. Amerikan Üreme Tıbbi Derneği (ASRM) tüm donörlerde kistik fibroz testi yapılmasını önermektedir.
- Tüm bağışçılar bir ruh sağlığı uzmanı tarafından psikolojik bir değerlendirmeye alınır.
KKTC ve Sperm Donasyonu
Sperm donasyonuna bağlı akraba evliliği riski nedeniyle KKTC devletinde sperm donasyonunda sadece ithal sertifikalı spermler kullanılmaktadır. Sperm donasyonu tedavisinde başarı kesinlikle %100 değildir. Başarıda en önemli faktör anne yaşıdır. Özellikle uterin bir anomalisi ya da genital bir enfeksiyonu olan anne adayları sperm donasyonu için iyi bir aday değildir.
Kimler için uygundur?
- Erkeğin yeterli sperm hücresine sahip olmadığı veya hiç olmadığı durumlarda
- Kalıtsal herhangi bir hastalığın yeni nesle geçmesinin istenmediği durumlarda
- Erkek partner olmadan anne olmak istenen durumlarda
- Erkek partnerde cinsel yolla bulaşan viral enfeksiyon varlığında
- Başarısız tüp bebek denemeleri olan çiftlerde
- Yenidoğanın hemolitik hastalığı ile ilişkili eritrosit antijenleri için uyumsuz olan ve ciddi şekilde etkilenmiş bir bebek öyküsü olan çiftler tarafından tercih edilebilecek bir yöntemdir.
Sperm Donasyon Aşamaları
- İşlem öncesinde mutlaka çiftlere veya sperm donasyonu kullanacak kişilere tedavi süreci ile ilgili bilgilendirme verilmedir.
- Anne adayının genel ve jinekolojik bir muayenesi yapılır. Rahim ağzı kanser taraması için smear test (PAP-test) yapılır.
- Tedavi görecek olan hastalara sperm vericilerine uygulanan testler gibi bazı testler uygulanır. Genellikle bu testler standart bir doğum öncesi panele benzer. Hastaların kan grubu ve Rh faktörü belirlenir. Anne adayına muhakkak HIV, hepatit B ve hepatit C gibi cinsel yollarla bulaşan hastalıkları taşıyıp taşımadıklarını öğrenmek için test uygulanır.
- Anne ve baba adaylarının saç ve göz rengi, fiziksel ve genetik özellikler, kan grubu, etnik köken durumları gibi genetik kimliklerine uygun sperm donörü seçilir.
- Klasik aşılama ve tüp bebek tedavisinde yapıldığı gibi anne adayının yaş, kilo ve over rezerv testine göre adetinin 2-3. günü uygun yumurta uyarıcı ilaç tedavisi başlanır. Gerekli büyüklüğe erişen yumurtalar çatlama iğnesi ile çatlatılır ve 34-36 saat sonra ya donör spermler ile aşılama yapılır ya da anestezi altında normal tüp bebek tedavisindeki gibi yumurtalar toplanır, donör spermleri ile döllenir, oluşan embriyo veya embriyolar anne adayının rahimine transfer edilir.